Zadelpijn bij vrouwen: wat zijn de oorzaken?

Vrouwen en de wielersport

Laten we beginnen met de enorme opmars die het vrouwenwielrennen heeft gemaakt. Vijftien jaar geleden kwam ik op mijn dagelijkse rondes op de racefiets nauwelijks vrouwen tegen. Nu is het onmogelijk om geen fietsende dame tegen te komen. In de laatste paar jaar is het percentage mannen en vrouwen dat is gestart met de wielersport zelfs nagenoeg gelijk getrokken! (bron: ntfu) Grote kans dat jij één van die startende fietsers bent die nu tegen de eerste klachten en pijntjes aanloopt.

Veel voorkomende klachten op de fiets

Als mensen zijn wij niet gemaakt om op een fiets te zitten, laat staan op een racefiets! De voorovergebogen houding met de armen voorwaarts leunend op het stuur is iets onnatuurlijks. Dat wil niet zeggen dat het geen tweede natuur kan worden, maar dit vraagt aanpassing en gewenning.

Dat het wennen ging zijn, wist je. Je hebt de eerste ritten op de racefiets doorgezet ondanks de nekpijn, onderrug pijn, pijn aan de handen of erger nog, zadelpijn. Hierdoor valt het extra tegen dat na een handvol ritten de klachten niet of nauwelijks afnemen. Maar ja, het hoort erbij toch?

Zadelpijn bij vrouwen

De klacht die veruit het meeste voorkomt bij de vrouwen die ik heb mogen helpen tijdens een bikefit is zadelpijn. Dit is vaak al zichtbaar wanneer de klant met haar fiets binnenkomt: het zadel is behoorlijk voorover gekanteld, het stuur staat op de maximale hoogte, er zit een zadel op dat ‘speciaal ontwikkeld tegen zadelpijn’ is en/of het zadel is omlaag gezet. 

Allemaal duidelijke pogingen om de druk op het zadel te verplaatsen of te doen afnemen. Wellicht iets wat je herkent? Deze dames zijn al tijden wanhopig op zoek geweest naar een prettige zit op hun racefiets en zien de bikefit als laatste redmiddel om het fietsplezier en comfort op de fiets terug te krijgen.

Oorzaken van zadelpijn bij vrouwen

Aan de basis van zitvlakklachten of zadelpijn kunnen meerdere oorzaken liggen. Misschien zit hier wel de oorzaak bij waardoor jij zadelpijn ervaart?

Het ligt voor de hand om direct over de geschiktheid van het zadel te beginnen, maar veel andere fietsonderdelen kunnen ook voor zadelklachten zorgen. Je kunt als wielrenster 100 goede zadels testen, maar als aan één van onderstaande voorwaarden aan de overige fietsonderdelen niet wordt voldaan is er een kans dat je zadelpijn zal blijven ervaren.

Zadelpijn oorzaak #1: de racefiets

Bij veel vrouwen is de aankoop van de (verkeerde) racefiets vaak het startpunt van zadelpijn. Niet veel fietsenwinkels en -handelaren verkopen jou een gepersonaliseerde fiets. Ze kijken goed naar de framemaat die zou passen bij jouw lengte maar dan houdt het 9 van de 10 keer op. Als je geluk hebt gehad, heeft de verkoper ook de schouderbreedte meegenomen in het advies waardoor er een smaller stuur is gemonteerd of is er al een speciaal dameszadel op de fiets gezet. 

De reden hiervoor: zij krijgen de fietsen ook kant-en-klaar binnen van de fabriek. De tekorten die zijn ontstaan in de coronaperiode door én een toenemende vraag naar fietsen én problemen in de productie, hebben er bovendien voor gezorgd dat jij als klant een vrij beperkte keuze hebt gehad. Daarbij komt dat de verkopers van fietsen vaak onvoldoende in kunnen schatten wat de impact is van ongeschikte fietsonderdelen voor jouw als fietsster.

Tip: Laat je eerst door een onafhankelijke bikefitter adviseren voordat je een fiets aanschaft. Zo koop je direct een perfect passende fiets.

Zadelpijn oorzaak #2: de cranklengte

Het crankstel is een essentieel onderdeel van de fiets. Helaas ook hét onderdeel waar niet of nauwelijks aandacht aan wordt gegeven bij de koop of verkoop van een fiets. Heb jij als startende of ervaren fietsster hier al eens bij stilgestaan?

De cranks zorgen voor de ronddraaiende beweging tijdens het fietsen. Als je er goed over nadenkt is dit DE fietsbeweging. Als dit rondje wat gedraaid wordt te groot is voor jouw lichaam, met al haar specifieke kenmerken, zorgt dit voor onnodig veel beweging in de heupen, onderrug en op het zitvlak. Hierdoor ontstaan regelmatig knie-, rug- en nekklachten maar kunnen ook zitvlakklachten ontstaan.

Een te lange crank zorgt voor meer beweging op het zadel, dit kan zorgen voor schuurplekken, blaartjes, wondjes en andere ongemakken. Dit is dus alvast het eerste onderdeel van de racefiets om te checken op geschiktheid als je last hebt van zadelpijn!

Tip: Voor duidelijke richtlijnen en meer informatie over cranklengte lees je deze blog.

Zadelpijn oorzaak #3: de afstelling of maat van het stuur

Als jij een standaard ‘mannenfiets’ hebt gekocht is het heel aannemelijk dat het stuur ook meespeelt bij het ontstaan van zadelklachten. De schouders van vrouwen zijn smaller dan die van mannen (uitzonderingen daargelaten). Dat betekent automatisch ook dat een smaller stuur voor de racefiets veel beter geschikt is dan het vooraf gemonteerde stuur. De meeste mannen* hebben een schouderbreedte tussen de 38 cm en 44 cm. Bij de meeste vrouwen* ligt dit getal tussen de 35 cm en 40 cm. Als jij het gevoel hebt dat het stuur aan de brede kant is, dan is dit vaak ook zo!

*Deze cijfers zijn gebaseerd op eigen metingen bij de Biomechanieker. 

Een te breed stuur zorgt voor een verminderde ondersteuning. Je wil namelijk ondersteund worden vanuit het hart van je schouders. Als dit niet zo is, zorgt dit voor een verhoogde druk op andere plekken. Bijvoorbeeld op de polsen, de schouders, tussen de schouderbladen, in de nek, maar ook op de voorkant van het zadel.

Als de breedte wel goed is, maar de afstelling niet, kun je soortgelijke klachten gaan ervaren. Bijvoorbeeld door een verkeerde stuur kanteling, verkeerde stuurhoogte of een te lange of te korte stuurpen.

Tip: Controleer of je stuur de goede breedte heeft. Meet eerst zelf de stuurbreedte op. Dit doe je door aan de bovenkant van het stuur, vlak voor de remhendels, van hart buis tot hart buis te meten. Je kunt ook de stuurmaat in de beugels opmeten van hart buis tot hart buis. (dit laatste zou ik niet doen bij een stuur met ‘flare’. Flare = als de bocht van je stuur in een hoek staat ten opzichte van de bovenkant van het stuur. Vaak gebruikt op gravel-fietsen)

Laat iemand anders jouw schouderbreedte opmeten. Dit doe je door van het hart van de schouderkop tot het hart van de andere schouderkop te meten. Wijkt deze meting (veel) af van je stuurbreedte? Dan is het handig hier een aanpassing in te gaan doen.

Zadelpijn oorzaak #4: de afstelling van de schoenplaatjes

Wie heeft er niet met een inbussleutel in haar zak rondgefietst om tussendoor de schoenplaatjes te kunnen aanpassen? Dit is een lastig te bepalen maat, zeker wanneer er weer nieuwe wielrenschoenen gekocht zijn die de houding weer ‘opschudden’. De voetplaatsing boven het pedaal is ook waar de fietsbeweging start. Die start moet goed zijn!

Als de kracht uit de benen niet soepel de pedalen ingaat, zorgt dit voor beweging in het zadel, heupwiegen of onnodige beweging in de onderrug. Je raadt het al, dit kan weer voor zadelklachten zorgen. Ik zou de schoenplaatjes altijd af laten stellen door een ervaren bikefitter. Wel zul je aan een aantal voorwaarden moeten voldoen wanneer je wil dat dit überhaupt mogelijk is. Zorg voor schoenen die:

1. Niet te groot zijn in de lengte
   ‘Logisch’, denk je, maar dit gaat heel vaak fout. Dagelijks zie ik klanten met te grote schoenen. Vaak is de reden dat de goede lengtemaat te smal was in de breedte.
2. Niet te smal zijn in de breedte
   Hier lopen veel fietsers tegenaan, al valt dit bij de fietsende vrouw gelukkig mee!
3. Een verstelbaar systeem in de zool van de schoen hebben: sleufgaatjes.
   Bij voorkeur kunnen de gaatjes waarin je de schroeven van de schoenplaatjes bevestigt ook bewegen. Hierdoor worden de afstelmogelijkheden van het schoenplaatje een stuk groter en hierdoor dus ook de kansen dat jouw schoenplaatjes op de goede positie gemonteerd kunnen worden!
4. Zorg voor schoenplaatjes met speling
   Het is belangrijk dat je gebruik maakt van schoenplaatjes met speling. Bijvoorbeeld de gele schoenplaatjes van Shimano of de grijze of rode van Look. Welk merk schoenplaatje is niet zo van belang, wél dat er speling op zit!

Tip: Over het algemeen geldt: er ontstaan minder snel problemen met schoenplaatjes die te ver naar achteren staan dan bij schoenplaatjes die te ver naar voren staan.

Andere oorzaken van zadelpijn bij vrouwen

In deel 2 van dit zadelpijn dossier vind je een lijstje met lichamelijke factoren die invloed hebben op ‘je zit op een zadel’. Ook ga ik dieper in op de meest voorkomende oorzaak van zadelpijn: een verkeerd (afgesteld) fietszadel.